24-01-2021
De Griekse mythe over Narcissus. Velen zullen dit verhaal kennen. Veel meisjes werden verliefd op Narcissus, maar hij was niet geïnteresseerd en wees iedereen af. Hij werd uiteindelijk door de goden gestraft voor dit gebrek aan wederkerigheid. Op een dag wilde hij uit een vijver drinken. Hij zag zijn spiegelbeeld en werd op slag verliefd….op zijn eigen spiegelbeeld. Hij raakte geobsedeerd door zichzelf. Hij kon nergens anders meer aan denken; hij dacht niet meer aan eten, drinken of rust. Dit werd zijn ondergang. Toen hij stierf, was zijn lichaam nergens te vinden. Het enige wat van hem overbleef was een gele bloem: de Narcis.
Nadat Sigmund Freud (1856-1939) de mythe van Narcissus in de psychiatrie introduceerde, is de term narcisme op enig moment in de DSM, het diagnostisch en statisch handboek voor psychiatrische aandoeningen, opgenomen. Enkele kenmerken van de narcistische persoonlijkheidsstoornis in de DSM-VI zijn: een beperkt vermogen om gevoelens en behoeften van anderen te herkennen of zich hiermee te identificeren; wederkerigheid is beperkt als gevolg van geringe oprechte belangstelling voor andersmans ervaringen en op de voorgrond staande behoefte aan persoonlijk gewin; een overmatige vergelijking met anderen om het gevoel van eigenwaarde te reguleren; een opgeblazen of minderwaardig zelfbeeld, of wisseling tussen extremen en emotieregulatie weerspiegelt de fluctuaties in eigenwaarde.
Deze kenmerken lezende, kun je je wellicht voorstellen dat het maken van afspraken in elk conflict, dus ook in een echtscheiding, met een persoon die narcistische trekken vertoont, lastig is. De gang naar de rechter is sneller gemaakt. Voor partners en kinderen is de situatie uitermate moeilijk en schijnend. Als familierechtadvocaat word ik dan ook vaak gewaarschuwd voor de wederpartij: “Hij een narcist”. En ook voor de betrokken advocaten geldt uiteraard dat de situatie moeilijker is dan 'normaal'. Dit soort zaken hebben een andere aanpak en mindset nodig. Omdat ik niet alleen familierechtadvocaat ben, maar ook psycholoog, zie ik dit soort zaken altijd als een uitdaging; ze hebben mijn bijzondere interesse. Ondanks het feit dat ik er inmiddels ruime ervaring in heb, is het echter nooit gemakkelijk omdat de client vaak in een vechtscheiding getrokken wordt. Een vechtscheiding en psychische problematiek gaan vaak samen; beide lastige zaken.
Hoe ga je met narcisten om? Tijdens mijn studie psychologie en ook daarna heb ik veel gelezen over narcisme. Ook heb ik meerdere webinars over narcisme bijgewoond van dr. Thom van den Heuvel, specialist op dit gebied. De meest waardevolle informatie die ik heb gekregen over de persoonlijkheidsstoornis narcisme, is een antwoord op de vraag “Hoe ga je met narcisten om?”. Het antwoord is niet eenduidig en zeker ook niet de heilige graal, maar het kan wel gebruikt worden als handvat. Vooropgesteld moet worden dat een lage eigenwaarde het gedrag van narcisten aanstuurt. Narcisten zijn continu bezig hun gevoel van eigenwaarde in stand te houden en te bewaken. Als je dit weet, kun je wellicht ook hun gedrag beter begrijpen en verdragen. Daarnaast is het helpend om duidelijk te zijn over je eigen grenzen, geen machtsstrijd aan te gaan, niet emotioneel te reageren, maar beheerst te blijven en zo min mogelijk persoonlijke informatie te delen. Tot slot is het belangrijk dat het geven van feedback of het stellen van grenzen altijd samengaat met een compliment of erkenning. Dit om de 'klap' die je uitdeelt door de feedback, die als kritiek zal worden opgevat, op te vangen met een compliment of erkenning. Zo loopt de eigenwaarde van de narcist geen deuk op, hetgeen de verhoudingen ten goede komt.
Wil je nog meer weten over narcisme? Martin Appelo, zelf narcist, heeft een leerzaam en interessant boek geschreven, ‘Een spiegel voor narcisten’, waarin hij ook vijf basisregels formuleert over de omgang met narcisten.
Zit je zelf in een familierechtconflict met een (vermoedelijke) narcist? Dan kun je altijd contact opnemen met advocaat en psycholoog Y.M. Bérénos op nummer 071-5155843. Ik sta je graag bij en denk graag met je mee over de beste aanpak van de zaak.
